नागरिक पोष्ट News

मुलुकी देवानी संहितामा घर बहालसम्बन्धी व्यवस्था गरिएको छ । जसमा कसैले पनि मान्छे बस्न नमिल्ने र स्वास्थ्य तथा सुरक्षाका दृष्टिले पनि उपयुक्त नरहेको खण्डमा घर बहालमा दिन वा लिन नहुने भनिएको छ । गैरआवासीय प्रयोजनका लागि भने सम्झौता अनुसार हुने प्रावधान छ । घर बहालमा दिँदा पाँच वर्ष नबढाई सम्झौता गर्नुपर्ने भनिएको छ । सम्झौता सकिएपछि पुनः लिने दिनेले अवधि बढाउन समझदारी गर्न सक्नेछन् ।

मुलुकी संहिताले घरधनी र भाडावाल दुवैको दायित्व तोकेको छः

घरधनीको दायित्वः

(क) बहालमा बस्ने व्यक्तिलाई सम्झौता बमोजिम घर उपयोग गर्न दिनु पर्ने

(ख) सम्झौतामा अन्यथा उल्लेख भएकोमा बाहेक बहालमा दिएको घरमा उपलब्ध भएसम्म पानी तथा विजुलीको आपूर्ति र ढल निकास तथा सरसफाइको व्यवस्था गर्नु पर्ने,

(ग) बहालमा बस्ने व्यक्तिलाई त्यस्तो घरमा बस्ने अन्य व्यक्तिबाट असुरक्षा,

हैरानी वा अशान्ति हुनबाट रोक्ने

(घ) सम्झौतामा उल्लिखित अन्य कुराहरू पालना गर्ने ।

डेरावालको दायित्वः

(क) निर्धारित समयमा घरधनीलाई बहालको रकम भुक्तानी गर्नु पर्ने,

(ख) बहालमा लिएको घर आफ्नो घर सरह मानी सरसफाइ, उचित र मनासिब तवरले हेरचाह, संरक्षण तथा सुरक्षा गर्नु पर्ने,

(ग) आफू बहालमा रहेको घरका अन्य व्यक्ति वा छिमेकीलाई अशान्ति, हैरानी वा असुरक्षा हुने जस्ता कुनै काम गर्न नहुने,

(घ) सम्झौतामा उल्लिखित अन्य कुराहरू पालन गर्ने ।

घरधनीले बहालमा बस्नेसँग मासिक भाडाबाहेक विभिन्न शीर्षकमा पैसा असुल्ने गरेका छन् । तर, देवानी संहितामा कर तथा अन्य दस्तुर बुझाउने दायित्व पनि तोकिएको छ । दुई पक्षले सम्झौता गर्दा अन्यथा उल्लेख भएकोमा बाहेक कानुनबमोजिम बहालमा दिएको घरको लाग्ने कर लगायतका दस्तुर बुझाउने दायित्व घरधनीकै हुनेछ ।

घरधनीले समयमा कर नबुझाए बहालमा लिनेले पनि त्यस्तो कर वा दस्तुत बुझाउन सक्नेछ र घरभाडामा समायोजन गर्न सक्ने व्यवस्था छ । यस्तै औद्योगिक वा व्यावसायिक प्रयोजनका लागि घर बहालमा लिने व्यक्तिले त्यस्तो घरको सुरक्षाको लागि घरको बीमा गराउनु प्रावधान तोकिएको छ ।

ऐनअनुसार बहालमा लिएको व्यक्तिले बहालमा बस्दा शर्त बमोजिम काम नगरेमा, बहालमा लिएको घरको सरसफाई, संरक्षण वा सुरक्षा नगरेमा वा निजले बहालमा बस्ने अन्य व्यक्ति वा छिमेकीलाई हैरानी, दुःख वा अशान्ति हुने कुनै काम गरेमा बहालमा दिने व्यक्तिले निजलाई जुनसुकै बखत घरबाट हटाउन सक्ने व्यवस्था पनि ऐनमा छ ।

यस्तै बहालमा बस्नेले घरधनीसँगको स्वीकृतिबिना घरको कुनै संरचना भत्काउन, हटाउन, बिगार्न वा घरमा कुनै भाग थप गर्न वा अन्य कुनै किसिमले हेरफेर गर्न नपाउने भनिएको छ ।

बहालमा लिएको व्यक्तिले घरधनीलाई कुनै नोक्सानी पुर्‍याएमा घरधनीले बहालमा बस्ने व्यक्तिबाट आफूलाई परेको नोक्सानीको क्षतिपूर्ति भराउन सक्ने प्रावधान पनि छ ।

विनासूचना सम्झौता विपरीत अन्य प्रयोजनका लागि बहालमा लिएको घरलाई प्रयोग गर्न पाईनेछैन । सम्झौता विपरीतका काम गरेमा बहालमा बस्नेलाई ३५ दिन अघि सूचना दिएर हटाउने अधिकार पनि घरधनीसँग हुनेछ ।